Foto’s laten maken? Zo houd je rekening met portretrecht!
Stel, je hebt nieuwe foto’s nodig voor bijvoorbeeld een website of brochure. Je wilt graag ‘echte’ situaties laten zien en geeft een fotograaf de opdracht om in en buiten je bedrijf foto’s te maken. Dat zorgt voor mooie beelden en een ervan krijgt een prominente plek op je website. Maar dan krijg je een boos mailtje van iemand die op een van de foto’s te zien is. Deze beroept zich op zijn portretrecht, eist dat je de foto direct verwijdert en wil bovendien een schadevergoeding. Wat doe je dan?
Wat is portretrecht?
Portretrecht is het recht van een geportretteerd persoon om daar in bepaalde gevallen bezwaar tegen te maken. Een portret kan van alles zijn: een foto, film, schilderij of tekening bijvoorbeeld, waarop iemand herkenbaar te zien is. Dat kan zijn omdat iemands gezicht in beeld komt, maar dat hoeft niet. Iemand kan bijvoorbeeld ook door een specifiek kapsel, kleding of houding herkend worden.
Drie soorten situaties
Voor de omgang met portretrecht is van belang of de foto in opdracht is gemaakt of niet. Bij een situatie waarin iemand vooraf gevraagd heeft om een portret van zichzelf is er weinig reden voor discussie achteraf. Iets anders is het als een foto wel in opdracht wordt gemaakt, maar niet in opdracht van degenen die worden afgebeeld. Bijvoorbeeld als dat collega’s, klanten of toevallige omstanders zijn. Vraag hen in dat geval om toestemming, maak goede afspraken én leg deze vast. In zo’n vrijwaringsverklaring geef je gedetailleerd aan waar de afbeelding gebruikt wordt. De afgebeelde persoon geeft daar vervolgens met naam en handtekening toestemming voor. Je kunt eventueel ook vastleggen hoe lang je de afbeelding gebruikt. Gaat het om kinderen, dan heb je voor kinderen tot 16 jaar toestemming van de ouders nodig. Een derde situatie doet zich voor als een fotograaf foto’s maakt van willekeurige mensen die niet om toestemming is gevraagd. Zij zouden op basis van het portretrecht bezwaar kunnen aantekenen tegen het gebruik van hun portret.
Bezwaar en schadevergoeding
Als mensen inderdaad bezwaar maken geldt dat ze een redelijk belang moeten hebben. Ze hebben dus niet automatisch een vetorecht op het gebruik van hun foto en ook niet automatisch recht op een schadevergoeding. Als iemand het ‘vervelend’ vindt dat hij/zij is afgebeeld dan is dat niet voldoende om in juridische zin bezwaar te kunnen maken. Een financieel belang of een beroep op privacy kan dat wel zijn. Een foto van iemand die winkelt zal iemands privacy niet snel schaden. Een foto van iemand die een erotische winkel betreedt of iemand die winkelt zonder te betalen is dat waarschijnlijk wel.
Portretrecht en de AVG
Een portret kan in het kader van privacywetgeving beschouwd worden als een persoonsgegeven. Wanneer je een foto maakt van mensen in een drukke winkelstraat, verzamel je in feite persoonsgegevens van een grote groep mensen. Moet je dan van al die mensen achterhalen of ze dat wel willen en hen attenderen op je AVG en hoe je met die gegevens omgaat? Dat nou ook weer niet. Het kost namelijk onevenredig veel moeite om deze mensen te identificeren. Maar bedenk dat technieken snel veranderen. Wat vandaag nog onevenredig veel moeite kost, kan in de nabije toekomst een stuk gemakkelijker zijn. Bijvoorbeeld doordat je mensen via gezichtsherkenning kunt identificeren.
Portretrecht en stockfoto’s
Gebruik je stockfoto’s dan vertrouw je er op dat met je betaling voor de stockfoto alles in orde is. Toch is het ook hier slim om op te letten en per stockfoto te kijken of de geportretteerde wel toestemming heeft gegeven. Bij afbeeldingen van modellen is dat vrijwel altijd het geval. Staat er echter een bekend persoon op de foto dan is het opletten geblazen. Het kan zijn dat deze geen toestemming heeft gegeven en dat deze achteraf alsnog een vergoeding aan je vraagt voor het gebruik van de foto. Zeker als het om een commercieel gebruik gaat. Sommige stockfotobureaus geven dan bijvoorbeeld aan dat de foto uitsluitend redactioneel gebruikt mag worden.
Gedoe voorkomen
Het beste is natuurlijk om vervelende situaties te voorkomen. Uit zorgvuldigheid, omdat je mensen niet wilt kwetsen of schaden. Maar ook omdat je liever geen gedoe wilt. Mensen die zich gegriefd voelen omdat je ongevraagd hun portret hebt gebruikt, kunnen bovendien voor ongewenste publiciteit zorgen. Als ze publiekelijk hun beklag doen is dat bepaald geen reclame.
Probeer de situaties die je laat fotograferen daarom zoveel mogelijk te controleren. Bijvoorbeeld door zelf voor modellen te zorgen die vooraf een vrijwaringsverklaring tekenen. Dat hoeven geen beroepsmodellen te zijn. Vraag gerust collega’s, klanten of bekenden om te figureren. Maak je foto’s in de buitenwereld, vermijd dan situaties die voor iemand bezwaarlijk zouden kunnen zijn. Of zorg ervoor dat mensen niet herkenbaar in beeld komen.
Gebruik je stockfoto’s, check dan per foto of de geportretteerden toestemming hebben gegeven voor het gebruik dat jou voor ogen staat. Soms moet je bij gebruik in grote oplagen een toeslag betalen of is commercieel gebruik niet toegestaan.
Meer informatie?
Als wij in opdracht foto’s maken helpen we je desgewenst met een vrijwaringsverklaring, modellen of met advies op maat. Zo krijg je goede foto’s zonder gedoe achteraf. Heb je daar een vraag over of wil je advies? Gebruik onderstaande link en we reageren snel!
